De Burcht

De Burcht staat hoog boven de stad op een heuvel en is één van de best bewaarde voorbeelden van een mottekasteel. Kenmerken van dit type kasteel is dat het gebouwd is op een kunstmatig opgewordpen aarden heuvel (de motte). Veel mottekastelen waren omgeven door een gracht. De vrijkomende grond werd gebruikt voor de motte. Uit archeologisch onderzoek is gebleken dat rond 1000 na Chr. er een houten gebouw op de heuvel bij Leiden stond. In de elfde eeuw werd de heuvel diverse malen opgehoogd tot ca. negen meter. Wanneer de stenen burcht is gebouwd is niet bekend. Zeker is dat de Burcht in 1203 uit tufsteen bestond. In dat jaar werd de Burcht zwaar beschadigd en hersteld met grote bakstenen, zgn. kloostermoppen. Ook de heuvel was in de tussenliggende periode verhoogd tot 12 meter boven het maaiveld. De Burcht zelf met een muurdikte van 80 tot 90 cm was ruim 6 meter hoog en had een doorsnede van meer dan 35 meter. De functie van de burcht was niet alleen verdediging van de heer en zijn bezit, maar het was ook een statussybool. Onbekend is waar de voorburcht van de Leidse Burcht heeft gelegen. De stenen burcht verloor al snel zijn militaire functie. In 1612 worden de laatste kavels rond de Burcht uitgegeven en bebouwd. De Burcht komt zo in het centrum van de stad te liggen. De toegangspoort met natuurstenen wapenstenen en het stadswapen, in de zuidelijke ringmuur, is in 1651 gebouwd als de stad Leiden de Burcht in eigendom heeft verworven. De zandstenen poort naar het binnenterrein, bekroond met torens en een leeuw, werd in 1662 voltooid. De Burcht kreeg als bezit van de stad Leiden een publieke functie, die tot op heden voortduurt. Op het burchtterrein was een hertenkamp en er waren publieke verkopingen. Op de helling stonden fruitbomen en er was een barokke tuin met fontein, om “luden” aan te trekken. Uit onderzoek is gebleken dat de op de burcht waterkelders waren die gevuld werden door met een rosmolen water op te pompen. Door de hoogte van de burcht ontstond voldoende waterduk om een tweetal fontijnen van water te voorzien. Met de aankoop van de burcht door de stad Leiden was niet alleen een prestigieus gebouw verkregen, maar ook het burggraafschap en de daarbijbehorende rechten.